شغل معنادار به کاری گفته می‌شود که فرد شاغل در آن، فکر می‌کند کار او موجب می‌شود جهان به جای بهتری برای زندگی تبدیل شود. شغل معنادار یا Meaningful Job یکی از مفاهیم کمترمعرفی‌شده در ادبیات شغلی ایران است. شغل معنادار که آن را می‌توان با برگردان‌های دیگری مانند شغل غنی یا بامعنا هم ارائه کرد به کاری گرفته می‌شود که فرد با انجام آن احساس می‌کند در حال بهبود دنیای پیرامونش است و به دلیل همین تاثیرگذاری و موثر بودن، احساس ارزشمندی می‌کند.
شغل تنها کاری برای نان درآوردن و تولید رفاه نیست. (که البته آن هم هست) اما نقش و اهمیت کار، چیزی بیش از اینهاست. ما به کمک کار کردن، نقش خود در جامعه و جهان را بازتعریف می‌کنیم. از دید تکاملی، برای ما انسان‌ها اهمیت دارد که جایگاه خودمان را در سلسله مراتب اجتماع و دنیای پیرامونمان پیدا و تثبیت کنیم.
تلاش ما برای ایجاد روابط و کسب قدرت مالی و اجتماعی می‌گوییم، بخشی از همین فرایند است. ولی هر کس در درون خودش و صرف نظر از داوری‌های بیرونی می‌خواهد ببیند و بداند کجای چرخه اجتماع ایستاده است و چگونه جهان پیرامونش را دگرگون می‌کند. کاری که انجام می‌دهیم مهمترین نقطه‌ای است که در آن می‌سنجیم که ما چه تاثیری بر جهان پیرامون داریم و چگونه دنیا را به جای بهتری برای زندگی تبدیل می‌کنیم.
چه چیزهایی یک شغل را معنادار می‌کند؟
شغل و کاری که انجام می‌دهیم چیزهایی خیلی بیشتر از دستمزد ماهانه و بیمه بازنشستگی در خود دارد. چیزهایی که می‌تواند آن را تاثیرگذار و معنادار کند. مانند:
- تعریف جایگاه و هویت اجتماعی شما
- پیوندها و ارتباطات اجتماعی و گروهی
- انجام کارها و خویشکاری‌هایی که در آنها حس هیجان و اشتیاق داریم.
- فرصت‌هایی که ما می‌توانیم دین‌مان به جامعه‌ای که در آن رشد پیدا کرده‌ایم را بپردازیم.
چرا به یک شغل، معنادار می‌گوییم؟
اینکه چه شغلی معنادار و اثرگذار است، گاه در بسترهای فرهنگی و اقتصادی جوامع متفاوت است. حتی در دوره‌های زمانی مختلف هم، برخی مشاغل اثرگذاری بیشتری پیدا می‌کنند و گاه کمتر. نکته دیگر در بیان مفهوم شغل معنادار اینست که منظور از شغل تاثیرگذار، شغل مهم یا شغلی در جایگاه بالای قدرت نیست. بلکه کاری است که افراد و جامعه حس کنند آن موقعیت شغلی، در حال بهبود واقعی دنیای پیرامونش است. از همین رو ممکن است از دید یک جامعه محلی، آموزگار روستا، کار تاثیرگذارتر و معنادارتری نسبت به استاندار داشته باشد.
شاید بتوان کارهایی که روی سویه‌های مهم زندگی دیگر انسان‌ها (تندرستی بدنی و روانی، آموزش و …) اثرگذار است، بیشتر به عنوان شغل معنادار شناخته می‌شود. یک یافته دیگر هم نشان می‌دهد اگر شما به عنوان نیرویی از یک سازمان، به ماموریت اجتماعی و دورنمای سازمان و شرکت خود تعهد داشته و آن را ارزشمند بدانید، آنگاه شغل شما برایتان معنادار می‌شود. مثلا اگر شما کارمند یک انتشارات باشید و فکر کنید نشر شما در حال گسترش فرهنگ است یا کارشناس یک شرکت کشاورزی باشید و فکر کنید شرکت شما در حال ریشه‌کن کردن گرسنگی است، شغلتان برای شما معنادار می‌شود.
کدام مشاغل بیشتر معنادار شناخته می‌شوند؟
- مشاغل مرتبط با خدمات اجتماعی و مشاوره
- مشاغل درمانی و بهداشتی
- آموزگاران و دست‌اندکاران امور آموزشی
- دست‌اندکاران بخش فرهنگ، کتاب و رسانه
آیا شغل معنادار، لذت‌بخش هم هست؟
نه الزاما. برای نمونه کسانی که در بخش سلامت کار می‌کنند، شغل خود را بسیار موثر و معنادار می‌دانند، ولی اصلا در آن احساس راحتی یا لذت نمی‌کنند. (مخصوصا در دوران کرونا می‌توان این پارادوکس را دید.) اما به نظر می‌رسد کسانی که در بخش خدمات اجتماعی هستند، به دلیل فشار فیزیکی و روانی کمتر، موقعیت بیشتری برای تجربه هر دو فضای لذت‌بخش بودن و معنادار بودن را داشته باشند.
شاید این پدیده توضیح‌دهنده این باشد که چرا بسیاری از افراد شاغل در بخش‌های غیرانتفاعی و حتی داوطلب‌محور، با وجود درآمدهای پایین همچنان در این بخش‌ها فعال هستند. یا چرا بسیاری از آموزگاران و نویسندگان، شغل خود را ترک نمی‌کنند. چون معناداری کارشان، بخشی از نیاز روحی آنان را ارضا و اقناع می‌کند و می‌توانند درآمدهای پایین موجود در کارشان را تحمل کنند.
اما این خیلی مهم است که این تصور را که یک شغل معنادار حتما دستمزد پایینی دارد را غلط بدانیم. به عبارتی هیچ رابطه معکوسی بین درآمد و شغل معنادار وجود ندارد.
آیا باقی کارها خالی از معنا یا بی‌تاثیر هستند؟
شاید این داوری خیلی منصفانه‌ای نباشد. هر کسی در هر کاری که هست می‌تواند تاثیرگذار باشد و کارش را معنادار کند. به عبارتی بخشی از مفهوم معنادار بودن کار، در نگاه خود فرد شاغل است. شاید کسی که در یک ساندویچی کار می‌کند، به نظرش کار تاثیرگذاری نداشته نباشد. اما اگر این نگاه را داشته باشد که اگر او بهداشت را در کارش رعایت کند و یا با مشتری با گشاده‌رویی برخورد کند شاید روز او را بسازد یا خستگی یک روز بد را از تنش بزداید، کارش معنا پیدا می‌کند.
اینکه برخی مشاغل معنادار و تاثیرگذار دسته‌بندی می‌شوند، بدون اینکه از احساس معناداری درونی هر کس در کارش چشم‌پوشی کند، بیشتر بر جنبه‌های بیرونی معناداری و اثرگذاری تاکید دارد. بر همین اساس است که برخی شغل‌ها را بیشتر معنادار یا اثرگذار می‌پندارند. چون از دید فرایندی، تاثیر بیشتر و ماندگارتری بر زندگی افراد و جامعه دارند.
چگونه یک شغل معنادار و هدفمند بیابیم؟
همانگونه که در بند پیش گفتیم، برای داشتن شغل معنادار و اثرگذار حتما نباید پزشک یا مشاور رواندرمانی باشیم. معنادار شدن کار می‌تواند گستره بزرگتری داشته باشد. اما چگونه شغلمان را معنادار کنیم یا شغل معناداری بیابیم؟
آنچه برایش اشتیاق دارد را پیدا کنید
چیزهایی که ما برای آن اشتیاق و شور داریم، معمولا چیزهایی هستند که ارزش‌های ما را در خود دارند. اما همیشه ارزش‌های ما و آنچه برایمان مهم است، خیلی برای خودمان شفاف نشده است. اگر فکر می‌کنید کاری که برای آن اشتیاق دارید هنوز برایتان روشن نیست، شاید لازم باشد در آزمون‌های خودشناسی ویژه این موضوع که در کتاب شغل دوست داشتنی آمده شرکت کنید تا بیشتر با دغدغه‌هایتان رو به رو شوید.
کاری را پیدا کنید که هدف و اشتیاق شما را در کنار هم دارد
اگر کاری پیدا کنید که از انجام آن احساس آرامش روانی پیدا می‌کنید یا حس می‌کنید که دارید خدمت جامعه به خود را تلافی می‌کنید و شما دارید به یک نیاز اجتماع پاسخ می‌دهید، احتمالا کار معنادارتان را یافته‌اید.
برای نمونه کسی که درباره بازیافت زباله در پیرامونش پافشاری دارد، پس توجه به محیط زیست و زندگی پایدار یکی از ارزش‌های اوست. پس او اگر کاری در زمینه‌های مرتبط با حفظ محیط زیست و مدیریت پسماند بیابد، این کار برایش معنادار است. ولی همیشه تعریف کاری که دغدغه‌های ما را پاسخ بدهد اینقدر ساده نیست. گاهی نیاز است تا در این باره با یک مشاور شغلی گفتگو کنید.
مسیری که کارتان بر زندگی دیگران تاثیر دارد را بیابید
همانگونه که پیشتر هم گفتیم، شغل معنادار الزاما در یک دسته‌بندی شغلی خاص خلاصه نمی‌شود. شما باید بفهمید که شغل شما چگونه بر زندگی دیگران تاثیر می‌گذارد و آن را بهینه کنید. مثلا به عنوان یک طراح گرافیست در حال ارائه تصویری زیباتر برای کسب و کارهای مختلف هستید. یک مامور بیمه می‌تواند امنیت و مدیریت ریسک را برای زندگی افراد به ارمغان بیاورد و …. خیلی مواقع عدم رضایت شغلی، در اثر اینست که افراد این سویه از کارشان را نمی‌شناسند و به آن اهمیت نمی‌دهند.
شرکتی را پیدا کنید که تاثیرگذاری بخشی از فرهنگ سازمانی‌اش باشد
وقتی اقتصاد کشوری مخصوصا در بخش خصوصی، خیلی نیرومند نباشد، شرکت‌ها و سازمان‌ها، ممکن است آنقدر نتوانند بیشتر از بقایشان، مسئولیت اجتماعی بپذیرند. اما اگر بتوانید سازمان یا شرکتی را به عنوان محل کار بیابید که تاثیرگذاری بر کیفیت جامعه بخشی از پیکربندی و ساختار فرهنگ سازمانی و چیستی آن باشد، این حس معناداری و اثرگذاری بیشتری را برایتان به ارمغان می‌آورد. برای نمونه اگر کتاب خواندن برای شما یک ارزش به شمار می‌رود، کار در یک کتابخانه، کتابفروشی یا انتشارات می‌تواند برایتان معنی‌دار باشد.
راهی پیدا کنید تا از شغلتان برای کمک به جامعه استفاده کنید
اگر نتوانستید محل کاری بیابید که عملکردش برایتان معنادار باشد، از مهارت‌های شغلی‌تان برای اثرگذاری در جامعه بهره ببرید. اگر حسابدار یک شرکت معمولی هستید، می‌توانید به طور داوطلبانه و یا با دستمزدی کمتر برای یک نهاد خیریه، کارهای حسابداری انجام بدهید. حتی اگر لوله‌کش هستید می‌توانید خدمات خود را به سازمان‌هایی که عملکردشان برایتان الهام‌بخش است ارائه کنید. کار معنادار دیگری که می‌توانید انجام بدهید، آموزش است. اگر یک برنامه‌نویس هستید می‌توانید به نوجوانان آسیب‌دیده با آموزش مهارت خود، توانایی استقلال مالی بدهید تا از فقر و آسیب‌های اجتماعی دور بمانند.
این نوشته درباره این بود که شغل معنادار و تاثیرگذار چیست و چگونه می‌توان به سوی آن حرکت کرد. اگر فکر می‌کنید شغل معناداری ندارید و برای یافتن آن نیاز به همراهی یک مشاور دارید، مشاوره شغلی «شغل دوست داشتنی» سپندمینو این کمک را می‌تواند به شما بکند تا شغل معنادارتان را ساده‌تر بیابید.
یک پاسخ