انواع روش‌های آموزش سواد مالی و یادگیری درباره پول، پایه‌ی آموزش سواد مالی و کلید به دست آوردن امنیت مالی است. با این حال، آموزش سواد مالی در بیشتر مدارس جزو برنامه‌ی مصوب درسی نیست. بنابراین لازم است که والدین و مربیان دغدغه‌مند به تدریس مفاهیم اساسی سواد مالی به کودکان بپردازند. کودکان به سرعت بزرگ می‌شوند و به زودی مسئول بسیاری از تصمیمات مالی در زندگی خود خواهند بود. اما بسیاری از جوانان و حتی دانشجویان نیز چیز زیادی در مورد پول و مسائل مالی نمی‌دانند.
ضروری است که کودکان در سنین کمتر شروع به یادگیری مفاهیم مالی مهمی مانند نحوه‌ی پس‌انداز و تعیین بودجه برای مخارج مختلف کنند. این مساله به آن‌ها کمک می‌کند تا سال‌ها قبل از اینکه انتخاب‌هایشان تأثیر قابل‌توجهی بر آینده‌شان داشته‌باشد، در حوزه‌ی مسائل مالی تمرین کرده باشند. اگر به کودکان اجازه داده شود در این مراحل اولیه مسائل مالی را یاد بگیرند، در آینده برای انتخاب‌های بهتر بسیار توانمندتر خواهند بود.
سنین ۵ تا ۹ سال
گفت‌وگو‌های مکرر در مورد پول و مسائل مالی داشته‌اشید.
زمانی که کودکان شروع به رفتن به مهدکودک می‌کنند و یا حتی زودتر، شروع به معرفی برخی از مفاهیم اساسی مانند اینکه «پول به چه دردی می‌خورد؟»، «چگونه پول درمی‌آوریم؟» و «قیمت چیزهای مختلف چه‌قدر است؟» بکنید. محققان در توصیه‌های خود می‌گویند: «پول یک ابزار عملی در زندگی است، بنابراین نگذارید که یک مفهوم مرموز برای کودکان باقی بماند.» در سنین پایین، کودکان شروع به درک اولویت‌بندی‌ها و همچنین درک مبادلاتی که برای انتخاب یک چیز به جای چیز دیگر انجام می‌دهیم، می‌کنند.
یک واژه‌ی مربوط به مباحث پولی مانند «کسب درآمد»، «خرج کردن» یا «پس‌انداز» را انتخاب کنید و توضیح دهید که چگونه شما در زندگی روزمره‌تان، وقتی به محل کارتان می‌روید، مواد غذایی می‌خرید و یا مقداری پول برای یک تفریح خانوادگی کنار می‌گذارید، از این مفاهیم استفاده می‌کنید. زندگی روزمره‌ی ما اغلب از موقعیت‌های زیادی تشکیل شده که مربوط به مسائل مالی و اقتصادی هستند. ممکن است برخی از این موقعیت‌ها را بدیهی بدانیم اما باید آشکارا با فرزندانمان صحبت کنیم و به آن‌ها بگوییم که چگونه کالایی با بهترین قیمت را انتخاب می‌کنیم و یا توضیح دهیم که چگونه برای یک تفریح و سرگرمی، پس‌انداز می‌کنیم.
وارد کردن «گفتگوهای مالی» به عنوان بخشی از مکالمات روزمره کمک خواهدکرد تا بحث در مورد امور مالی با فرزندان، همسر و دیگر بزرگسالان نیز آسان‌تر شود. همچنین توجه کنید، هنگامی که کودکان به گفتگو علاقه‌مند هستند، از این گفتگوها دور نشوید، این به کودکان کمک می‌کند تا نگرش مثبتی نسبت به پول پیدا کنند. مربیان نیز می‌توانند در برنامه‌ی هفتگی یا ماهانه‌ی خود ساعت مشخصی را برای آموزش مباحث مالی و گفت‌وگو با دانش‌آموزان در این زمینه در نظر بگیرند.
با کودکان درباره‌ی تفاوت نیازها و خواسته‌ها صحبت کنید.
از کودک خود بپرسید که به چه چیزی «نیاز» دارد و چه چیزی «می‌خواهد» و به او کمک کنید تفاوت این دو را یاد بگیرد. برای مثال در سوپرمارکت، توضیح دهید که چگونه باید در مورد استفاده مسئولانه از پول فکر کند و ابتدا برای نیازها و سپس خواسته‌ها خرج کند. بنابراین، برای مثال، قبل از برداشتن آب نبات و اسباب‌بازی، تخم‌مرغ و شیر و نان را در سبد خرید خود قرار دهید و به فرزندتان بگویید که همیشه باید برنامه‌ای برای روش استفاده از پول وجود داشته و خرید اقلام اضافی از روی علاقه، برای زمانی است مقداری پول اضافی داشته‌اشیم.
سنین ۱۰ تا ۱۴ سال
گفتگوهای مالی را در سطوح مختلف با فرزندان خود ادامه دهید.
صحبت کردن راجع به پول در بسیاری از خانواده‌ها می‌تواند یک تابو باشد؛ اما تنها راه برای رهایی از این وضعیت، گفتگوهای خانوادگی منظم در مورد پول است که همه‌ی افراد خانواده در آن حضور داشته باشند. بسیاری از والدین ممکن است تمایل داشته باشند که فرزندان خود را از گفتگوهای مالی کنار بگذارند تا از آن‌ها در برابر موضوعات پیچیده و یا مشکلات مالی محافظت کنند، اما باید توجه کنیم که این صحبت‌های خانوادگی نباید جدی یا ترسناک باشند.
به اشتراک گذاشتن داستان‌هایی مثبت در رابطه با پول و مسائل مالی، راهی آسان و معمولی در راستای کمک به خانواده برای عادی‌سازی تفکر و بحث درباره‌ی برنامه‌ریزی‌های مالی است. حداقل یک بار در ماه زمانی را برای یک گفتگوی مالی خانوادگی اختصاص دهید که در آن همه نظر خود را بدهند و بتوانند به اهداف مالی خانواده کمک کنند.
هنگامی که والدین در وضعیت مالی مناسبی قرار ندارند، کمتر تمایل دارند در مورد پول با فرزندان خود صحبت کنند. اما لازم است به این نکته توجه کنید که چه آن‌ها را در گفت‌وگو دخیل کنید و چه این کار را نکنید، کودکان تحت تأثیر تصمیم‌های مالی والدین قرار می‌گیرند. اگر به جای اینکه کودکان را در ابهام رها کنید، در مورد انتخاب‌های مالی خود شفاف باشید و به آن‌ها برای درک قدرتی که پول می‌تواند داشته‌باشد و فرصت‌هایی که برای یادگیری از اشتباهات وجود دارد، کمک کنید؛ درواقع فرزندانتان را برای موفقیت‌های آینده آماده می‌کنید. لازم نیست کامل باشید! فقط باید مکالمه را شروع کنید.
در مورد راه‌های کسب درآمد بحث کنید.
به فرزندتان کمک کنید تا راه‌هایی برای کسب درآمد بیابد تا بتواند برای رسیدن به هدفش پس‌انداز کند. اگر می‌توانید به فرزندتان پول‌توجیبی بدهید و یا در برابر انجام کارهای خاصی در خانه به او پولی بپردازید. به آن‌ها اجازه‌ی کسب درآمد و پرداخت برخی هزینه‌های اضافی را بدهید. کارهای روزمره در خانه به بچه‌ها مهارت‌های زندگی را می‌آموزد. تعیین کنید که هر کار چقدر ارزش دارد تا فرزندتان بداند چه مقدار پول از شما دریافت می‌کند و چه میزان پول را می‌تواند برای هدفی که انتخاب کرده، پس‌انداز کند.
برای محصولات موردعلاقه‌ی فرزندتان در لیست خرید بودجه تعیین کنید.
با بودجه‌ای معین برای خرید اقلام مورد نیاز خانواده‌ی خود به فروشگاه بروید و برخی از اقلام مورد علاقه و یا پراستفاده‌ی فرزندتان را در آن قرار دهید. کودک خود را به یک راهروی خاص در فروشگاه بفرستید تا تعداد انگشت‌شماری از وسایل، از جمله برخی از موارد موردعلاقه‌اش را بگیرد. به آن‌ها بگویید هزینه‌ی اقلام را کمتر از مقدار بودجه‌ی تعیین‌شده نگه‌دارند و به قیمت واحد هر محصول نگاه کنند تا مطمئن شوند که مقرون به‌صرفه‌ترین اقلام را انتخاب می‌کنند. به این شکل شما به تقویت اعتماد به نفس آن‌ها کمک می‌کنید و به آن‌ها احساس مسئولیت مالی می‌دهید.
یک خیریه انتخاب کنید و به آن کمک کنید.
به فرزندانتان اهمیت کمک به دیگران از طریق خیریه‌ها را آموزش دهید. انتخاب خیریه را به فرزندانتان بسپارید و به آن‌ها توضیح دهید که کمک‌هایشان می‌تواند به صورت پول، غذا، لباس و یا صرف وقت با دیگران باشد. معلمان در مدارس می‌توانند یک خیریه‌ی کوچک محلی در مدرسه راه‌اندازی کنند و از بچه‌ها در اداره‌ی خیریه و جمع‌آوری کمک‌های مالی و غیرمالی کمک بگیرند.
کلیشه‌های جنسیتی درباره‌ی مسائل مالی را به چالش بکشید.
وقتی نوبت به سواد مالی برای کودکان می‌رسد، مهم است که اجازه ندهیم آن‌ها درگیر کلیشه‌های ناپسندی که ممکن است در جامعه وجود داشته، بشوند. اگر فرزندی دارید که در محیط جامعه یا مدرسه با این کلیشه‌ها مواجه است و یا اگر معلم مدرسه‌ای هستید که شاگردان شما در محیط خانواده‌‌هایشان می‌آموزند که کسب درآمد برای بانوان اهمیت چندانی ندارد، سعی کنید با این کلیشه‌ها مقابله کنید. به دختران کمک کنید تا اهداف مالی خود را دنبال کنند و به تمایل خود برای کسب درآمد به عنوان مساله‌ای خجالت‌آور نگاه نکنند.
به آن‌ها بیاموزید که با دنبال کردن اهدافی که به آن باور دارند، می‌توانند پیشرفت کنند و درآمد فوق‌العاده‌ای داشته. آموزش این امر به آن‌ها کمک می‌کند تا بفهمند که می‌توانند از ثروت خود برای سرمایه‌گذاری‌های مختلف، حمایت از جوامع مختلف و رسیدن به اهداف موردنظر خود استفاده کنند.
سنین ۱۵ تا ۱۷ سال
به نوجوان خود کمک کنید تا سهام بخرد.
به نوجوان خود پیشنهاد خرید یک سهام کوچک را بدهید. یک حساب سرمایه‌گذاری باز کنید تا آن‌ها بتوانند در سنین پایین نکات مربوط به مالکیت سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق قرضه، انواع حساب‌های بانکی، ارزهای خارجی و طلا را بیاموزند. شما می‌توانید با خرید یک سهم کوچک از یک شرکت در بورس، با قیمتی اندک، تجربه‌ی عملی سرمایه‌گذاری را به نوجوان خود بدهید و به آن‌ها بیاموزید ثروت‌اندوزی راز پنهانی ندارد، بلکه نتیجه‌ی سرمایه‌گذاری است. هر چه سرمایه‌گذاری‌ها بازده بیشتری داشته باشد، آن‌ها پول بیشتری به دست خواهند آورد.
نوجوان خود را به پس‌انداز و سرمایه‌گذاری تشویق کنید.
نوجوانان را تشویق کنید تا با کار تابستانی و راه‌اندازی یک حساب پس‌انداز، مهارت پس‌انداز کردن را در خود تقویت کنند. به آن‌ها پیشنهاد دهید که به عنوان والدین، پس‌اندازشان را تا درصد معینی افزایش می‌دهید؛ مانند برخی کارفرمایانی که در برنامه‌های پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کارمندان خود با درصد مشارکت معین، مشارکت می‌کنند. این مساله به آن‌ها انگیزه می‌دهد تا برای اهداف بلندمدت پس‌انداز کنند و همچنین کمک می‌کند تا عادت پس‌انداز کردن را زودتر در خود ایجاد کنند. به آن‌ها پیشنهاد کنید تا مقداری پس‌انداز نقدی نیز برای روز مبادا نگه‌داری کنند.
بسیار مهم است که شما به عنوان والدین و یا مربیان مدارس، اهمیت تعیین اهداف مالی و پس‌انداز کردن برای دستیابی به این اهداف مالی را به نوجوانان و دانش‌آموزان، آموزش دهید. این پس‌انداز چه برای خرید یک دوچرخه جدید باشد، چه پس‌انداز برای یک سفر مدرسه‌ای یا یک صندوق دانشگاهی در آینده، باعث ایجاد نظم و صبوری و همچنین ایجاد عادت پس‌انداز کردن برای کودکان و نوجوانان می‌شود.
درباره‌ی روش‌های شناسایی کلاهبرداری‌های مالی به فرزندانتان آگاهی دهید.
افزایش آگاهی در مورد کلاهبرداری‌های مالی‌ای که می‌تواند نوجوانان را هدف قرار دهد، بسیار مهم است. به آن‌ها بیاموزید که در مورد به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی به صورت آنلاین با احتیاط عمل کنند و در مکالماتتان روی اهمیت اعتبار لینک‌ها و وب‌سایت‌ها تاکید کنید. همچنین به آن‌ها در مورد ایمیل‌های فیشینگ، تماس‌های تلفنی تقلبی و سایر کلاهبرداری‌های رایج آموزش دهید. معلمان مدارس در آموزش این مباحث می‌توانند نقش بسیار مهمی ایفا کنند.
فرزندان بالغ (سن ۱۸ سال به بالا)
بودجه تعیین کنید
با اجازه‌ی آن‌ها هزینه‌ها و درآمد ماهانه‌ی آن‌ها را بررسی کنید و حتی اگر بیشتر هزینه‌های فرزندانتان را می‌پردازید، از آن‌ها بخواهید برای هزینه‌های جانبی و غیرضروری‌شان، بودجه‌ی مشخصی تعیین کنند. همچنین اطمینان حاصل کنید که فرزندانتان حتما بخشی از پول ماهیانه‌ی خود را برای پس‌انداز کنار می‌گذارند. شروع نظم و انضباط برای پس‌انداز مقدار اندکی پول، به ایجاد یک صندوق پس‌انداز قابل‌توجه برای آینده‌ی آن‌ها کمک خواهد کرد.
نحوه‌ی عملکرد مالیات‌ها را برای آن‌ها توضیح دهید.
هنگامی که فرزند شما به اندازه‌ی کافی بزرگ شد تا بتواند شغلی با حقوق و دستمزد معین پیدا کند، باید تاثیر کسر مالیات و چگونگی عملکرد این مفهوم را درک کند. با یک جستجوی ساده، مکالمه‌ی دوستانه و یا معرفی منابع معتبر می‌توانید به آن‌ها در مورد این مفهوم توضیح دهید.
سخن پایانی
سواد مالی یک مهارت حیاتی در زندگی است که کودکان را قادر می‌سازد تا در آینده بتوانند در مورد پول، بودجه‌بندی، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند. با آموزش زودهنگام مسائل مالی به کودکان، آن‌ها را به مهارت‌هایی که برای تبدیل شدن به بزرگسالانی با مسئولیت‌پذیری مالی بالا نیاز دارند، مجهز می‌کنیم.
آموزش مدیریت پول به بچه‌ها از سنین پایین پایه‌ی محکمی برای آینده‌ی مالی آن‌ها ایجاد می‌کند همچنین آموزش سواد مالی به کودکان کمک می‌کند تا آن‌ها عادت‌های مسئولانه خرج کردن و پس‌انداز کردن را در خود تقویت کنند. با درک مفاهیم مالی، کودکان اعتماد به نفس لازم برای مدیریت موثر پول خود را به دست می‌آورند و این مساله استقلال مالی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
به طور خلاصه، سواد مالی یک مهارت حیاتی در زندگی است که آموزش آن می‌تواند برای کودکان و دانش‌آموزان در تمام سنین مفید باشد. والدین و مربیان می‌توانند با آموزش سواد مالی به فرزندان و دانش‌آموزان خود، به آن‌ها در ایجاد عادات مثبت مالی مادام‌العمر کمک کنند. با توجه به تمام این نکات لازم است که والدین و مربیان از ابزارها و روش‌های متنوع برای آموزش سواد مالی به کودکان و دانش‌آموزان در سنین مختلف کمک بگیرند و برنامه‌ی مشخصی برای آموزش سواد مالی به آن‌ها داشته.
منابع
https://www.cnbc.com/2023/04/24/10-smart-ways-to-teach-kids-about-money-through-the-years.html
https://www.npr.org/2021/07/27/1021262899/finance-money-tips-kids-families-conversations
https://www.clevergirlfinance.com/financial-literacy-for-kids/
https://brightchamps.com/blog/teaching-financial-literacy-for-kids/
