تخمین زده شده که آموزگاران در طول روز در مدرسه حدود 1500 تصمیم می‌گیرند؛ آن هم در یک مدت زمان کوتاه! اگر معلم هستید، قطعا می‌دانید که چگونه باید سریع فکر کنید، چرا که دائما موقعیت‌های مختلف برای تصمیم‌گیری در مدرسه ایجاد می‌شوند. حال اگر یک آموزگار باید در طول یک روز این تعداد تصمیم بگیرد، دانش‌آموزان باید چند تصمیم بگیرند؟
والدین و معلم‌ها، بزرگسالان و متخصصانی هستند که می‌توانند با استفاده از مهارت‌های تصمیم‌گیری که در طول زمان به دست آورده‌اند، انتخاب‌های خوبی داشته باشند. اما آیا کودکان و دانش‌آموزان نیز به این اندازه توانایی دارند؟ تصمیم‌گیری مهارتی است که به آموزش مستقیم و تمرین فراوان نیاز دارد. به همین دلیل است که روش های آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان و دانش‌آموزان در مدارس و حتی در خانه باید جدی گرفته شود. در ادامه این مطلب قصد داریم با هم به بررسی چند مورد از این روش های آموزش مهارت تصمیم گیری بنشینیم.
1. تصمیم‌گیری را از راه ارتباط با شخصیت‌های یک کتاب تمرین کنید
برای آموزش تصمیم‌گیری به کودکان و دانش‌آموزان، هیچ راهی بهتر از خواندن کتاب و تجزیه و تحلیل شخصیت‌های آن وجود ندارد! تصمیم‌گیری‌های خوب و بد را که در یک کتاب با آن مواجه شده‌اید تحلیل کنید. این کار به عنوان یک نکته آموزشی عمل می‌کند و باعث ایجاد گفتمان معنادار در کلاس می‌شود. از دانش‌آموزان دعوت کنید تا تصمیماتی را که شخصیت‌های یک کتاب می‌گیرند با کلاس به اشتراک بگذارند. سپس در مورد این که آیا دانش‌آموزان کلاس هم همان تصمیمی را می‌گیرند که شخصیت‌های کتاب گرفتند گفتگو کنید و دانش‌آموزان را تشویق کنید تصمیم‌های قهرمان داستان را نقد و داوری کنند.
2. کودک را تشویق به هدف‌گذاری کنید
آموزش کودکان برای تعیین اهداف هوشمندانه از سنین پایین باعث القای خودآگاهی می‌شود. هدف‌گذاری به بچه‌ها کمک می‌کند تا تصمیمی بگیرند که با اهدافشان همسو باشد. می‌توانید با یک چیز ساده شروع کنید و به کودک کمک کنید تصمیمی بگیرد که در رسیدن به اهدافش به او کمک می‌کند.
3. سوالاتی را مطرح کنید که کودک را به فکر وادار کند
پرسیدن سوالات متفکرانه به بچه‌ها کمک می‌کند مهارت تصمیم‌گیری خود را تقویت کنند. سؤالاتی مانند «چرا فکر می‌کنی این بهترین انتخاب است؟»، یا «چرا گزینه اول بهتر از سایر گزینه‌هاست؟»، آن‌ها را وادار می‌کند درباره همه جنبه‌های تصمیم خود عمیقا فکر کنند.
4. به کودک حق انتخاب بدهید
این دو سوال را در نظر بگیرید: «امروز کدام ژاکت را می‌خواهی بپوشی؟» و «ژاکت قرمز را می‌خواهی یا مشکی؟». اولین سوال از کودک می‌خواهد از بین گزینه‌های متعددی انتخاب کند که ممکن است او را گیج کند. سوال دوم ساده‌تر و واضح‌تر است، بنابراین به او اجازه می‌دهد در مورد انتخاب ژاکت با موفقیت تصمیم بگیرد. هنگام شروع آموزش مهارت تصمیم‌گیری از این روش، مطمئن شوید شرایطی را طراحی می‌کنید که تصمیم‌گیری را برای کودک دشوار نکند.
5. مهارت‌های تصمیم گیری متناسب با سن کودک را تمرین کنید
به روش های آموزش مهارت تصمیم گیری متناسب با سن کودک دقت کنید. مثلا هنگامی که کودکان نوپا هستند، از آن‌ها بخواهید که بین دو چیز ساده مانند جوراب یا کفش رنگی که می‌خواهند بپوشند، یکی را انتخاب کنند. همان‌طور که بزرگ‌تر می‌شوند، می‌توانید از آن‌ها بخواهید که انتخاب‌هایی فراتر از جوراب داشته باشند تا زمانی که بتوانند یک لباس کامل را کنار هم بچینند. تمرین انتخاب‌های خوب و برداشتن گام‌های کوچک از سنین پایین به رشد مهارت‌های استدلال کودکان کمک می‌کند.
6. ماهیانه مقدار مشخصی پول در اختیار کودک بگذارید تا خودش بودجه‌بندی کند
بودجه‌بندی نباید یک «مهارت بزرگسالانه» باشد. بودجه‌بندی را با پرداخت یک مقدار مشخص در ماه به کودکان مدرسه‌ای خود آموزش دهید و به آن‌ها اجازه دهید تصمیم بگیرند که چگونه آن را عاقلانه خرج کنند. به عنوان مثال، اگر آن‌ها می‌خواهند این کمک هزینه را برای خوردن تنقلات خرج کنند، باید بتوانند آن را طوری تنظیم کنند که قبل از پایان هفته تمام نشود. اگر همه را در دو روز خرج کنند، برای ادامه هفته دیگر بودجه ندارند. بودجه‌بندی به آن‌ها می‌آموزد که چگونه تصمیم‌گیری هوشمندانه داشته باشند و مهارت تصمیم‌گیری را تقویت می‌کند.
7. کودک را تشویق کنید ایکس-او بازی کند!
ایکس-او یک بازی عالی برای تمرین مهارت تصمیم‌گیری کودکان است. در این بازی کودک نیاز دارد که روی برد تمرکز کند و حریف را زیر نظر داشته باشد تا نتواند سه شکل یکسان را ردیف کند. این کار نیاز به تمرکز و تمرین دارد، اما بچه‌ها از این بازی لذت می‌برند. اینگونه کودک هم بازی می‌کند و هم مهارت تصمیم‌گیری پیدا می‌کند؛ یک تیر و دو نشان.
8. کودک را تشویق کنید به مراحل تصمیم‌گیری توجه کند
به مرور که کودکان و دانش‌آموزان مهارت تصمیم‌گیری را یاد می‌گیرند، مراحل زیر را مورد بحث قرار دهید و به آن‌ها توضیح دهید که چگونه می‌توان این مراحل را در سناریوهای روزمره به کار برد:
- چه تصمیمی باید گرفته شود
- چه گزینه‌هایی وجود دارد
- ارزیابی گزینه‌ها و بهترین انتخاب
- عمل به انتخاب خود و بررسی نتیجه
9. کودک را در تصمیم گیری‌های روزمره مشارکت دهید
کودکان را در تصمیم‌گیری‌های خود بگنجانید و از آن‌ها راهنمایی بخواهید. می‌توانید به آن‌ها بگویید: «من دارم سعی می‌کنم تصمیم بگیرم که آیا به کلاس موسیقی بروم یا در کلاس‌های یوگا شرکت کنم تا سطح فعالیت بدنی خودم را افزایش دهم. به نظر تو کدام یک را باید انجام دهم؟» سپس مزایا و معایب هر پیشنهاد را بررسی کنید تا فرزندتان یاد بگیرد که چگونه با فکر گزینه‌های مختلف را در نظر بگیرد و سپس بتواند آگاهانه تصمیم بگیرد.
10. در مورد تصمیم‌های کودک از او سوال بپرسید
«چه چیزی را در مورد این تصمیم دوست داری؟»
«چه چیزی این تصمیم را بهترین گزینه می‌کند؟»
همه این‌ها نمونه‌هایی از سؤالات خوبی هستند که می‌توانید از فرزندان خود بپرسید تا گفتگوهای هدفمند داشته باشید. چنین سوالاتی به کودک یا حتی دانش‌آموز این امکان را می‌دهد که مراقب انتخاب‌های خود باشد و آگاه باشد که نوعی واکنش یا پیامد در پی آن وجود خواهد داشت. البته این کار یک ابزار برای آموزش مهارت تصمیم‌گیری نیست، با این حال برای شروع عالی است!
11. بگذارید کودک گاهی تصمیمات بد بگیرد
اگر می‌بینید فرزندتان تصمیم بدی می‌گیرد، نباید همیشه وارد عمل شوید! بچه‌ها اغلب از اشتباهات خود بهترین درس را می‌گیرند. تا زمانی که وضعیت امن است، بگذارید تصمیم اشتباه بگیرند. همچنین در نظر بگیرید که چه زمانی ممکن است با تذکر شما بیشتر بیاموزند. این تعادل خوبی است که به بچه‌ها اجازه دهید یاد بگیرند، اما در صورت لزوم آن‌ها را نجات دهید.
به عنوان مثال، شرایط زیر را در نظر بگیرید:
- فرزندتان می‌خواهد یک لباس بدرنگ و ناموزون را در مدرسه بپوشد. تا زمانی که هوا مناسب است، به او اجازه دهید. اگر مسخره شود، ممکن است خودش ترجیح دهد دیگر این کار را انجام ندهد.
- فرزندتان قبل از تمرین فوتبال می‌خواهد یک بازی ویدیویی انجام دهد و زمان کافی برای آماده شدن ندارد. اگر مجبور شد عجله کند و وسایل خود را جا گذاشت آن‌ها را برایش نبرید.
- فرزندتان می‌خواهد بودجه ماهانه خود را برای اسباب‌بازی خرج کند که به راحتی می‌شکند یا به سرعت خسته کننده می‌شود.
- فرزندتان ترجیح می‌دهد به جای مطالعه برای امتحان، وقت خود را صرف صحبت با دوستانش کند.
هنگامی که نتیجه تصمیم‌گیری خود را تجربه کردند، به آن‌ها کمک کنید تا از آن درس بگیرند. آرامش خود را حفظ کنید، از سرزنش خودداری کنید و به آن‌ها کمک کنید اشتباهاتشان را بررسی کنند و از آن‌ها درس بگیرند.
دکتر بوسمن توصیه می‌کند: «احساسات آن‌ها را تأیید کنید. والدین گاهی اوقات می‌خواهند فرزندان خود را در برابر احساسات دشوار محافظت کنند، اما این احساسات دردناک به ما بازخورد می‌دهد تا کمک کند تصمیمات درست بگیریم. آن‌ها خطرناک نیستند! ما باید به بچه‌ها اجازه دهیم عواقب تصمیمات بد را تجربه کنند و از طریق آن‌ها مهارت تصمیم‌گیری پیدا کنند. به این ترتیب ما به بچه‌هایمان کمک می‌کنیم تا بزرگسال شوند.»
12. کودک را در معرض دنیای واقعی قرار دهید
مقدار مفید واقعیت بهترین آموزگار و شاید مهمترین مورد از روش های آموزش مهارت تصمیم گیری است. اگر می‌خواهید به فرزندتان بفهمانید که عواقب یک عمل خاص بد است، باید با نشان دادن مثال‌های زنده او را در معرض عواقب سخت قرار دهید. تنبیه فیزیکی یا خشونت و رفتار تند فقط باعث بی‌انگیزگی کودک می‌شود و او را در آینده از شما دور می‌کند. برای یادگیری مهارت تصمیم‌گیری، کودک باید دنیای واقعی را تجربه کند.
13. به کودک کمک کنید علایقش را پیدا کند
شما باید به فرزندتان انگیزه دهید و به او کمک کنید تا علایقش را پیدا کند. با مثال زدن از افراد موفق، او متوجه خواهد شد که سخت‌کوشی و فداکاری کلید موفقیت است و چنین ویژگی‌هایی به خوبی به مهارت تصمیم‌گیری کمک می‌کند. تصمیم او برای تقلید از الگوهای بزرگ در حوزه مورد علاقه‌اش یک تصمیم فوق‌العاده است. مثلا اگر کودک شما به موسیقی علاقه‌مند است می‌توانید او را با آثار ویوالدی، اسکارلاتی و بتهوون آشنا کنید. این آهنگسازها با آثارشان او را در بقیه مسیر راهنمایی می‌کنند.
14. نقاط ضعف و قوت کودک را به او بشناسانید
باید به کودکان آموزش دهید که نقاط قوت و ضعف خود را تشخیص دهند تا بتوانند تصمیمات بهتری در زندگی بگیرند. درست است که باید به کودک فرصت‌های زیادی داده شود، اما همچنین باید بتواند درک کند که در همه فرصت‌ها برتری نخواهد داشت. یادگیری پذیرش شکست و تصمیم‌گیری‌های پس از آن برای کودکان ضروری است.
15. فرزندتان را تشویق کنید در کارهای اجتماعی سودمند مشارکت کنند
فرزندتان را تشویق کنید تا بخشی از سازمان‌های اجتماعی باشد که با کنش‌های اجتماعی، مهارت‌های زندگی را تمرین کنند. این مراکز آن‌ها را در معرض فشار مثبت همسالان قرار می‌دهند. همچنین مشارکت شما در زندگی فرزندتان هم به شما کمک می‌کند فرزندتان را بهتر درک کنید.
16. با کودک خود ارتباط نزدیک داشته باشید
اگرچه دستیابی به این مرحله خصوصا با نوجوانان کمی دشوار است، اما ارتباط باز و نزدیک با والدین بسیار مهم است. اگر با فرزندتان ارتباط برقرار کنید، مطمئنا بینش ارزشمندی به او خواهید داد. این به شما امکان می‌دهد تا تصمیمات فرزندتان را پیش‌بینی کنید و مطابق آن به او هشدار دهید. اینگونه حتی بعد از یک تصمیم اشتباه او را سرزنش نمی‌کنید و مهارت تصمیم‌گیری او را زیر سوال نمی‌برید.
17. گاهی از تصمیم‌گیری کودک تمجید کنید
والدین، به عنوان یک قاعده، نباید فقط بر روی آنچه کودک روی آن کار می‌کند تمرکز کنند. باید نتیجه را هم ببینند و تشویق کنند. وقتی بچه‌ها کارهای بزرگ انجام می‌دهند، تمجید کردن، انگیزه آن‌ها را تقویت می‌کند و تصمیم‌هایی می‌گیرند که نتایج بهتری به همراه خواهد داشت.
18. به کودک پیشنهاد دهید نقش‌آفرینی کند
این کار یک تمرین خلاقانه است که کودکان خردسال خود را به عنوان ابرقهرمان، والدین، معلمان یا آشپز تصور کنند. البته بچه‌های کوچک‌تر دوست دارند خود را در نمایش‌های دراماتیک مانند اپرا ببینند. این فرصتی را برای کودک فراهم می‌کند تا خود را به جای افراد مختلف قرار دهد. همچنین آن‌ها را تشویق می‌کند تا انگیزه‌های افراد را در نظر بگیرند و ذهن آن‌ها را روشن می‌کند. تفکر در مورد تصمیم‌گیری به عنوان یک فرد دیگر تحت شرایط مختلف، روند فکری کودک را آشکار می‌کند.
19. با کودک بازی رومیزی کنید
بازی‌های رومیزی (بورد گیم) راهی ساختاریافته برای تصمیم‌گیری کودکان و تجربه پیامدهای انتخابشان فراهم می‌کند. این بازی‌ها جدا از سرگرم کردن کودکان، تفکر انتقادی و مهارت تصمیم‌گیری آن‌ها را تقویت می‌کنند. بازی‌ها را می‌توان بر اساس تم‌های مورد علاقه کودک مانند اژدها یا باربی انتخاب کرد تا کودک بتواند به وضوح تصمیم بگیرد که چگونه بازی کند.
20. دانش‌آموزان را تشویق به مناظره کنید
یک راه غالب برای تمرین مهارت تصمیم‌گیری، بحث و گفتگو است. وقتی به کودکان این آزادی داده می‌شود که با یکدیگر مخالفت کنند، به نوعی تصمیم‌گیری را تشویق می‌کند. مثلا می‌توان از کودکان خواست نظر خود را در مورد یک مقاله در یک مجله یا روزنامه دیواری بیان کنند. اینگونه با تجزیه و تحلیل به نتیجه می‌رسند. مبنای مهارت تصمیم‌گیری متفکرانه هم استفاده از شواهد ملموس برای حمایت از نظرات موجود است.
21. به کودک یاد دهید مزایا و معایب تصمیم‌هایش را بررسی کند
چه شما و فرزندتان یک لیست فیزیکی بنویسید چه به سادگی این کار را در ذهن خود انجام دهید، مهم است که عواقب تصمیم را از تمام جوانب ببینید. به یاد داشته باشید که همه استدلال‌ها وزن یکسانی ندارند. ممکن است یک مزیت تصمیم بیشتر از ده‌ها عیب آن باشد. به عنوان مثال، جریمه‌ای که فرد به دلیل عدم ارائه تکالیف دریافت می‌کند، ممکن است تمام اقدام‌های مثبتش در آن درس را از بین ببرد.
بنابراین نباید فقط تعداد مزایا و معایب را بشماریم، بلکه باید وزن کلی آن‌ها را ارزیابی کنیم. شما باید به کودک خود کمک کنید و از او بخواهید جوانب مثبت و منفی را بیابد. سپس از او بپرسید که کدام جنبه تصمیمش سنگین‌تر است؛ جنبه مثبت یا جنبه منفی؟ تمرین تصمیم‌گیری، از مهمترین روش های آموزش مهارت تصمیم گیری است.
22. بازی در فضای باز
بازی‌های فضای باز و زمین بازی کودکان را تشویق می‌کند تا در عین تعامل اجتماعی، سریع تصمیم بگیرند. بنابراین، بچه‌ها تاکتیک‌هایی را تمرین می‌کنند که می‌تواند شانس آن‌ها را برای برنده شدن در یک بازی افزایش دهد. همچنین در مورد قوانین بازی و عواقب زیر پا گذاشتن قوانین تصمیم‌گیری می‌شود. چنین ورزش‌های سازمان‌یافته‌ای به کودکان کمک می‌کند تا پیش‌بینی، تصمیم‌گیری در چند ثانیه و حل مشکلات پیچیده را در میان دوستان یا یک تیم انجام دهند.
جمع بندی پیرامون روش های آموزش مهارت تصمیم گیری
همه ما قبول داریم که کودکان هر روز تصمیمات مختلفی می‌گیرند. مهارت تصمیم‌گیری آن‌ها به شدت تحت تأثیر ارزش‌ها و انتظاراتی است که در اطراف خود می‌بینند. توانایی فکر کردن قبل از اقدام باعث می‌شود تصمیمات بهتری بگیرند. ارزیابی گزینه‌ها به طور غیرمستقیم مهارت‌های تفکر انتقادی را هم برای کشف راه حل‌های بهتر توسعه می‌دهد.
مهارت تصمیم‌گیری فرزندان و دانش‌آموزان شما را می‌توان با پیروی از تکنیک‌هایی که در این مطلب آوردیم تقویت کرد. اینگونه آن‌ها از کودکی در دنیای تصمیم‌گیری قرار می‌گیرند و بزرگسالانی می‌شوند که مهارت تصمیم‌گیری خوبی دارند. برای آشنایی بیشتر با روش های آموزش مهارت تصمیم گیری سپندمینو، را دنبال کنید. اگر مایل بودید در مدرسه شما، کارگاه‌های آموزشی در این باره برگزار شود، با ما تماس بگیرید.
منابع
https://www.planetspark.in/blogs/how-to-teach-decision-making-skills-to-young-kids
https://www.lifeskillsgroup.com.au/blog/5-ways-to-improve-young-childrens-decision-making
