آموزش پروژه محور سبکی از آموزش است که دانش‌آموز را درگیر پروژه‌ای می‌کند که انجام آن موجب یادگیری نکات گوناگون آموزشی هم علمی و مهارت‌های شناختی و اجتماعی می‌شود. در واقع آموزش پروژه محور یک رویکرد آموزشی است که به دانش آموزان این فرصت را می‌دهد تا دانش و مهارت‌های خود را توسعه دهند. این توسعه از راه درگیری با چالش‌ها و مشکلاتی است که امکان دارد در دنیای واقعی با آن مواجه شوند. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا به طور دقیق ببینیم آموزش پروژه محور چیست، چه مزایایی دارد و چگونه اجرا می‌شود.
آموزش پروژه محور چیست؟
یادگیری مبتنی بر پروژه (آموزش پروژه محور) یک روش آموزشی است که در آن دانش‌آموزان با درگیر شدن فعالانه در پروژه‌های واقعی و شخصی معنادار آموزش می‌بینند. در آموزش پروژه محور، معلمان یادگیری را برای دانش آموزان به شکلی هیجان‌انگیز در می‌آورند.
این روش به این صورت است که دانش‌آموزان برای مدتی طولانی روی پروژه‌ای کار می‌کنند؛ از یک هفته تا یک ترم. این پروژه آن‌ها را درگیر حل یک مشکل واقعی یا پاسخ به یک سؤال پیچیده می‌کند. آن‌ها دانش و مهارت‌های خود را با ارائه یک راه حل برای یک مشکل، ساخت یک کاردستی یا حتی یک تحقیق علمی نشان می‌دهند. در نتیجه دانش‌آموزان، دانش و همچنین تفکر انتقادی، همکاری، خلاقیت و مهارت‌های ارتباطی خود را توسعه می‌دهند. آموزش پروژه محور، نوعی انرژی را در بین دانش آموزان و معلمان آزاد می‌کند.
اگر به دنبال یک تعریف رسمی‌تر هستید، یادگیری پروژه محور، روشی آموزشی است که در آن دانش‌آموزان دانش و مهارت‌هایی را با کار طی یک مدت زمان طولانی به دست می‌آورند. این کار بر بررسی و پاسخ به یک سوال، مشکل یا چالش معتبر، جذاب و پیچیده متمرکز است.
پس از پانزده سال بررسی متون و تجربه آموزشی، هفت عنصر ضروری برای آموزش پروژه محور شناسایی شده است که بر طراحی پروژه تمرکز دارند. در مجموع این عناصر استاندارد طلایی آموزش پروژه محور نامیده می‌شوند. عناصر کلیدی برای طراحی پروژه عبارتند از:
- یک مشکل یا سوال چالش برانگیز
- تحقیق مستمر
- اعتبار
- تصمیم‌گیری و ارائه راه حل توسط دانش‌آموز/دانشجو
- بازخورد
- نقد و بازنگری
- خروجی نهایی به صورت عمومی
همه این عناصر، اگر به خوبی ترکیب شوند، منجر به یادگیری دانش، درک و مهارت‌های کلیدی برای موفقیت دانش آموزان/دانشجویان می‌شوند.
آموزش پروژه محور چه تفاوتی با انجام پروژه دارد؟
باید بگوییم که آموزش پروژه محور به طور گسترده‌ای در مدارس و سایر محیط‌های آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، ویژگی‌های کلیدی وجود دارند که «انجام پروژه» را از آموزش پروژه محور متمایز می‌کند.
در آموزش پروژه محور، پروژه وسیله‌ای برای آموزش دانش و مهارت‌های مهمی است که دانش آموز باید یاد بگیرد. این پروژه، چارچوب برنامه درسی و دستورالعمل آن است. برخلاف پروژه‌های غیرآموزشی، آموزش پروژه محور نیاز به تفکر انتقادی، حل مسئله، همکاری و اشکال مختلف ارتباط دارد. برای پاسخ به یک سوال و ایجاد کار با کیفیت بالا، دانش آموزان باید کاری خیلی بیشتر از به خاطر سپردن اطلاعات انجام دهند. آن‌ها باید از مهارت‌های تفکری استفاده کنند و کار تیمی را بیاموزند.
استاندارد طلایی برای آموزش پروژه محور با کیفیت بالا
استاندارد طلایی آموزش پروژه محور شامل دو راهنمای مفید برای مربیان است:
۱) عناصر اساسی طراحی پروژه، چارچوبی برای توسعه پروژه‌های با کیفیت بالا برای کلاس درس فراهم می‌کند.
۲) روش‌های آموزش پروژه محور به معلمان، مدارس و سازمان‌ها کمک می‌کند تا عملکرد خود را بهبود بخشند و ارزیابی کنند.
مدل استاندارد طلایی آموزش پروژه محور با چارچوب آموزش پروژه محور با کیفیت بالا ارتباط مستقیم دارد. این چارچوب توصیف می‌کند که دانش آموزان در یک پروژه خوب چه کاری باید انجام دهند، یاد بگیرند و تجربه کنند. آموزش پروژه محور معمولاً بر پایه عناصر زیر استوار است:
- نقش آفرینی دانش‌آموزان
- سناریوهایی بر اساس دنیای واقعی
- ژانرهای نوشتاری ترکیبی
- ژانرهای خواندنی متعدد
- ارزیابی‌های معتبر
- مخاطبان معتبر
- تخصصی در سطح کلاس درس و نه فراتر از آن
- پروژه‌هایی که چندین مهارت از جمله مهارت های زندگی را پرورش می‌دهند
- پروژه‌هایی که نیاز به تحقیق و درک موضوعات متعدد دارند
- مهارت کار گروهی
- چندین روش ارتباطی (نوشتن، گفتار شفاهی، ارائه تصویری، انتشار و غیره)
نگران نباشید. شما برای این که سیستم آموزشی خود را آموزش پروژه محور بنامید، نیاز به تک تک این عناصر ندارید. این‌ها عناصری هستند که باید برای آن‌ها تلاش کنید، نه این که برای رسیدن به آن‌ها عذاب بکشید و از هدف اصلی باز بمانید.
آموزش پروژه محور به ماموریت ما برای آموزش همه اهمیت می‌دهد. آموزش پروژه محور هرگز فراموش نمی‌کند که یکی از کارهای اصلی ما آماده سازی دانش آموزان برای آینده است. آموزش پروژه محور می‌داند که دانش‌آموزان همه در یک سطح نیستند و لزوما به روشی استاندارد آموزش نمی‌بینند. آموزش پروژه محور بدون توجه به استانداردهای مرسوم، مد روز یا برنامه‌های درسی، بر روی هدف خود متمرکز است.
آموزش پروژه محور از شما نمی‌خواهد که محتوای خود را جایگزین کنید. از شما می‌خواهد که وسیله نقلیه‌ای بسازید که با آن به محتوای خود برسید. فرض کنیم آموزش پروژه محور یک نمایشنامه است. در این صورت ریاضیات، علوم، تاریخ یا حتی انشا، صحنه‌هایی را تشکیل می‌دهند که هر بخش از نمایشنامه را به سمت اجرای نهایی سوق می‌دهند.
مزایای آموزش پروژه محور
اغلب اوقات، یادگیری سنتی هرگز فراتر از حوزه آکادمیک محض نمی‌رود. آموزش پروژه محور، دانش‌آموزان را به دنیایی فراتر از کلاس درس متصل می‌کند و آن‌ها را برای پذیرش و رویارویی با چالش‌ها در دنیای واقعی آماده می‌کند. به جای به خاطر سپردن کوتاه مدت، آموزش پروژه محور فرصتی را برای دانش آموزان فراهم می‌کند تا عمیقاً با محتوای هدف درگیر شوند و تمرکز بر حفظ طولانی مدت را به همراه دارد. این روش همچنین نگرش دانش‌آموزان را نسبت به آموزش بهبود می‌بخشد.
روش‌ها و تکنیک‌های آموزش پروژه محور
در بخش‌های قبلی با اصول اولیه و استانداردهای طلایی آموزش پروژه محور آشنا شدیم. حال زمان آن است که به سراغ روش‌ها و تکنیک‌هایی برویم که آموزش پروژه محور را میسر می‌کنند. در ادامه برخی از این روش‌ها آورده شده است:
دخیل بودن نظر و انتخاب دانش‌آموزان در طراحی پروژه
یکی دیگر از مؤلفه‌های ضروری آموزش پروژه محور، نظر دانش‌آموز است؛ هم از جهت آنچه دانش‌آموزان انجام می‌دهند و هم اینکه چگونه از زمان خود استفاده می‌کنند. می‌توانید به دانش آموزان اجازه دهید آنچه را که می‌دانند به روش‌های مختلف نشان دهند. از مؤلفه‌های نوشتاری گرفته تا هنری یا نمایشی، می‌توانید روش‌هایی را که دانش‌آموزان به طور خلاصه ارزیابی می‌شوند، متمایز کنید. احساسات آن‌ها در اینجا به طور فعال وارد ارزیابی می‌شود.
باز هم، همه چیز به استانداردهایی بستگی دارد که با آن‌ها ارزیابی می‌کنید. اما اجازه ندهید استانداردها تفکر شما را محدود کنند. بله، اگر مثلا در حال ارزیابی نوشتن هستید، ممکن است یک معیار نوشتاری داشته باشید، اما از خود بپرسید: «چگونه می‌توانم انتخاب دانش‌آموز را در اینجا مد نظر قرار دهم؟»
برقراری تعادل میان کار تیمی و کار فردی
کار تیمی و همکاری به طور منظم در یک آموزش پروژه محور رخ می‌دهد. در این روش ما می‌خواهیم به اندازه محتوا از همکاری نیز استفاده کنیم. با این حال، مواقعی وجود دارد که ممکن است به آموزش و تمرین فردی نیاز باشد. شما باید محیط یادگیری را متمایز کنید زیرا برخی از دانش آموزان به تنهایی بهتر یاد می‌گیرند و برخی دیگر در یک تیم بهتر یاد می‌گیرند.
در واقع، همه ما به همان اندازه که برای یادگیری از همسالان خود به زمان نیاز داریم برای پردازش و فکر کردن به تنهایی نیاز داریم. اطمینان حاصل کنید که هر دو را متعادل کنید تا از یک محیط مشارکتی حمایت کنید و در عین حال برای ملاقات با دانش آموزان به صورت فردی وقت بگذارید. مخصوصا اگر گروهی از دانش‌آموزان درونگرا باشند، اصرار به عملکرد گروهی، آزاردهنده و مضر است.
همانطور که بر فرآیند آموزش پروژه محور در کلاس درس خود مسلط هستید، به طور شهودی راه‌هایی برای متمایز کردن آموزش برای دانش آموزان خود خواهید یافت. شما پروژه را طوری طراحی خواهید کرد که محتوا و مهارت‌ها را به روش‌های مختلف ارائه دهد. شما ارزیابی‌های تکوینی و جمعی ایجاد خواهید کرد تا به علایق و اهداف دانش آموز اجازه ابراز دهید. همچنین فرآیند را طوری مدیریت خواهید کرد که به شما امکان می‌دهد دانش آموزان را در هر سطحی که هستند بپذیرید و آن‌ها را به سمت پیشرفت ببرید.
هدف‌گذاری توسط دانش‌آموزان
تعیین هدف، یک جزء ضروری آموزش پروژه محور است. در طول پروژه، دانش آموزان باید در مورد کار خود فکر کنند و اهدافی را برای یادگیری بیشتر تعیین کنند. این یک فرصت عالی برای آن‌ها است تا اهداف یادگیری شخصی سازی شده را تعیین کنند. شما باید آموزش‌های خاص را برای اهدافی که تعیین می‌کنند هدف قرار دهید.
مشاهده شده که در نقاط عطف خاصی در یک پروژه، یکی از معلمان از دانش‌آموزان خواسته بود تا در مورد آنچه تاکنون در ریاضیات و علوم آموخته‌اند، فکر کنند و سپس برای آنچه که هنوز می‌خواهند یاد بگیرند، هدفی ایجاد کنند. سپس معلم فعالیت‌هایی را طراحی کرد تا از دانش‌آموزان در یادگیری نه تنها آنچه می‌خواهند، بلکه آنچه که باید بدانند نیز حمایت کند.
جابه‌جایی آموزگار و دانش‌آموز
یکی از موفقیت‌آمیزترین استراتژی‌ها برای تقویت مشارکت دانش‌آموزان/دانشجویان، جابه‌جایی نقش‌ها در کلاس درس است. در این روش آموزگاران آموزش را به دانش‌آموزان خود واگذار می‌کنند. یک کار دیگری که در این حوزه خوب جواب می‌دهد نیز نوع خاصی از پروژه مشترک است: سخنرانی دانشجو/دانش‌آموز. این استراتژی، باعث می‌شود دانشجو مقابل هم‌کلاسی‌های خود بایستد، در مورد موضوع خاصی صحبت کند و دیگران نیز در مورد صحبت‌های او نظر دهند. این کار تعامل را افزایش می‌دهد، به ویژه در پایان یک ترم یا پایان سال تحصیلی.
مهم‌تر از همه، سخنرانی‌های دانشجویی نه تنها مهارت‌های اساسی مانند تحقیق، درک مطلب، ارائه شفاهی و تأمل را آموزش می‌دهد، بلکه حس تسلط بر آموخته‌های خود را نیز ایجاد می‌کند. این کار همچنین کنجکاوی جمعی دانشجویان را تشویق می‌کند.
در نظر گرفتن فرهنگ‌های مختلف
مشارکت دادن دانش‌آموزان در پروژه‌هایی که از نظر فرهنگی مرتبط هستند و آموخته‌های آن‌ها را در یک زمینه از دنیای واقعی به کار می برند یک روش موثر آموزش پروژه محور است. بیایید این روش را با یک مثال توضیح دهیم.
یک مدرسه در وینوسکی، ورمونت، در سال گذشته چنین پروژه‌ای را طراحی کرده است. منطقه‌ای که این مدرسه در آن واقع شده میزبان دانش‌آموزان از ۲۵ ملیت با ۱۹ زبان است که شامل انگلیسی، نپالی، ویتنامی، سومالیایی و عربی است. بیشتر این فرهنگ‌ها و زبان‌ها در سال گذشته در بین ۴۰ دانش آموز کلاس ششم حضور داشته‌اند.
در طول هشت هفته، دانش آموزان این مدرسه برای پرورش گیاهانی تلاش کردند که برای تهیه دامپلینگ (نوعی دلمه چینی) استفاده می‌شود. چرا دامپلینگ؟ این غذا در فرهنگ‌های سراسر جهان یافت می‌شود و مورد علاقه است. به این ترتیب، پروژه این مدرسه تنوع دانش آموزان را جشن گرفت و راه را برای تبادل فرهنگی باز کرد. احساسات دانش‌آموزان در مورد چالش بزرگ بین‌المللی دامپلینگ هر چه باشد، ما شک داریم که گیاهان معطر، غذاهای خوشمزه چندفرهنگی و حس اجتماع و ارتباط را فراموش کنند. همچنین آن‌ها در این پروژه اطلاعات خود از درس زیست‌شناسی را به کار گرفتند، کار گروهی انجام دادند و تحقیقاتی خارج از مطالب درسی نیز داشتند. این روش آموزش باعث می‌شود به عنوان مثال اطلاعات این دانش‌آموزان در حوزه کاشت گیاهان، فراتر از کتاب زیست‌شناسی باشد و به سمت کار عملی سوق پیدا کند.
گروه‌بندی همگن و هدفمند
همه ما می‌دانیم که گروه‌بندی ناهمگن موثر است. اما گاهی اوقات گروه‌بندی همگن می‌تواند راهی مؤثر برای تمایز در یک پروژه باشد. برای مثال گاهی اوقات در یک آموزش پروژه محور مبتنی بر رمان یا ادبیات، ممکن است مناسب باشد که دانش آموزان را بر اساس سطح روخوانی گروه بندی کنیم. به این ترتیب، می‌توانیم گروه‌هایی را که نیاز به کار فشرده دارند، انتخاب کنیم و مطمئن شویم که آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند.
تیم سازی باید عمدی باشد و باید بدانیم چرا تیم‌ها را به یک شکل خاص تشکیل می‌دهیم. آیا شما توانایی تحصیلی متمایزی دارید؟ آیا مهارت‌های کار گروهی متمایزی دارید؟ آیا برای اهداف اجتماعی-عاطفی متمایز محسوب می‌شوید؟ آیا علایقتان خاص است؟ اگر طراح یا معاون طراحی یک آموزش پروژه محور هستید، تیم‌ها می‌توانند روشی مؤثر برای تمایز آموزش باشند.
ارائه درس‌ها به صورت کوتاه و با روش‌های مختلف
این کار علاوه بر این که یک استراتژی مدیریتی عالی برای جلوگیری از هدر رفتن زمان در کلاس است، راه بسیار خوبی برای تمایز در آموزش نیز به شمار می‌رود. در این روش شما می‌توانید منابع مختلفی را به دانش‌آموزان نشان دهید که می‌توانند از آن‌ها یاد بگیرند؛ از جمله ویدیو، بازی و مطالب خواندنی.
درگیری مخاطبان در تمام مراحل پروژه
فرض کنید در کلاس هنر کلاس پنجم، دانش‌آموزان از سوی شورای شهر محلی مأموریت دارند تا نقاشی‌های دیواری بکشند که نشان‌دهنده صداهایی است که تا حد زیادی در جامعه خود به حاشیه رانده شده‌اند. در طول کار، دانش‌آموزان با تعدادی از هنرمندان و اعضای جامعه ملاقات می‌کنند که داستان‌های خود را به اشتراک می‌گذارند، بازخورد ارائه می‌کنند و به سؤالات می‌پردازند. در این استراتژی، دانش‌آموزان با افراد خارج از کلاس در ابتدا، وسط و پایان پروژه درگیر می‌شوند تا داستان‌هایی را بشنوند که به زمینه مشکل مربوط می‌شوند. همچنین در مورد جنبه‌های فنی محتوایی که یاد می‌گیرند راهنمایی دریافت می‌کنند و سؤال می‌پرسند.
سخن پایانی
در این مطلب تلاش کردیم بر این موضوع تمرکز کنیم که روش‌های آموزش مدرن بر بسیار از روش‌های سنتی برتری دارند. همانطور که در توضیحات آموزش پروژه محور خواندید، روش نوینی است که به گستردگی کاربرد دارد و تاثیر بسیار زیادی بر قدرت حل مسئله، مهارت تفکر و یادگیری دانش‌آموزان/دانشجویان دارد. پیشنهاد می‌کنیم اگر معلم هستید و یا والدینی هستید که به آموزش کودک خود اهمیت می‌دهید، این روش آموزشی را در نظر داشته باشید.
یک پاسخ